Nhận định 10 Thay Đổi Trọng Yếu Trong Thông Tư 99/2025/TT-BTC

Sau hơn một thập kỷ áp dụng, Thông tư 200/2014/TT-BTC từng là nền tảng cho hệ thống kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuyển đổi số và yêu cầu quản trị tăng cao, Thông tư 200 đã bộc lộ những hạn chế như thiếu linh hoạt, chưa đáp ứng mô hình đa ngành và chưa phù hợp với các chuẩn mực quốc tế (IFRS).

Sự ra đời của Thông tư 99/2025/TT-BTC vào ngày 27/10/2025 nhằm thay thế hoàn toàn Thông tư 200 và các văn bản sửa đổi liên quan, đồng thời mang đến tư duy kế toán mới – hướng đến sự tự chủ, minh bạch và quản trị toàn diện thông tin tài chính cho doanh nghiệp. Thông tư 99 chính là cuộc “đại tu” về tư duy kế toán cũng như cách vận hành doanh nghiệp hiện đại.

Dưới đây là tổng hợp 10 điểm đổi mới nổi bật nhất của Thông tư 99 với góc nhìn phản biện – giải thích giúp doanh nghiệp hiểu rõ ý nghĩa cũng như cách áp dụng thực tế.

1. Đổi tên và cấu trúc lại hệ thống báo cáo tài chính

“Bảng cân đối kế toán” được đổi tên thành “Báo cáo tình hình tài chính”, phù hợp với thông lệ quốc tế và chuẩn mực IFRS. Thay đổi này không đơn thuần về mặt từ ngữ, mà còn thể hiện quan điểm mới: báo cáo tài chính là bức tranh mô tả sức khỏe tài chính doanh nghiệp, không phải chỉ là “bảng cân đối cơ học”.

Doanh nghiệp có thể lược bỏ chỉ tiêu không có số liệu và tự sắp xếp lại thứ tự các chỉ tiêu, miễn vẫn đảm bảo tính hợp lệ. Đây là sự chuyển mình từ báo cáo kê khai sang báo cáo phục vụ quản trị, nâng cao tính hữu dụng của thông tin với nhà điều hành.

2. Bộ báo cáo tài chính riêng cho doanh nghiệp không hoạt động liên tục

Thông tư 99 quy định bộ báo cáo tài chính dành riêng cho doanh nghiệp không đáp ứng giả định hoạt động liên tục – bao gồm các doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc ngừng hoạt động. Bộ báo cáo này giúp phản ánh trung thực tình trạng tài chính chuyển giao, tạo điều kiện minh bạch cho cổ đông và các bên liên quan.

3. Doanh nghiệp được lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị kế toán

Doanh nghiệp có thể sử dụng ngoại tệ (USD, EUR, JPY,…) làm đơn vị tiền tệ kế toán, nếu đồng tiền đó chi phối phần lớn giao dịch kinh tế. Tuy nhiên, khi nộp báo cáo tài chính cho cơ quan nhà nước, doanh nghiệp vẫn phải quy đổi về đơn vị Đồng Việt Nam theo tỷ giá bình quân ngân hàng. Quy định này giúp giảm thiểu rủi ro tỷ giá, đồng thời chuẩn hóa trình bày theo phương pháp quốc tế.

4. Hướng dẫn chi tiết việc chuyển đổi đơn vị tiền tệ kế toán

Khác với Thông tư 200 chỉ đề cập nguyên tắc, Thông tư 99 hướng dẫn quy trình đổi đơn vị tiền tệ kế toán cụ thể: chuyển đổi toàn bộ số dư tài sản, nợ, vốn chủ sở hữu theo tỷ giá tại ngày đầu niên độ mới, đồng thời chuyển đổi số liệu so sánh của kỳ trước. Doanh nghiệp phải trình bày thêm lý do và ảnh hưởng việc đổi đơn vị tiền tệ trong thuyết minh báo cáo, hỗ trợ minh bạch thông tin cho nhà đầu tư.

5. Doanh nghiệp được tự thiết kế hệ thống kế toán

Điểm đột phá của Thông tư 99 là trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp: có thể tự thiết kế biểu mẫu chứng từ, mở các tài khoản chi tiết theo đặc thù ngành nghề. Ví dụ, tài khoản chi phí 641 có thể chia nhỏ theo khu vực, dự án, sản phẩm; tất cả đều phải ghi nhận trong quy chế hạch toán nội bộ, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ theo Luật Kế toán.

Doanh nghiệp cần lưu ý: quyền tự chủ đi kèm với trách nhiệm pháp lý, Bộ Tài chính sẽ cập nhật danh mục tài khoản hướng dẫn bổ sung ở các văn bản tiếp theo.

6. Linh hoạt hơn trong hạch toán tại đơn vị trực thuộc

Thông tư 99 cho phép linh hoạt ghi nhận luân chuyển nội bộ giữa các đơn vị trực thuộc (có thể là doanh thu, giá vốn hoặc kỹ thuật), không còn phụ thuộc vào hình thức hóa đơn/phiếu nội bộ. Quy định này giúp các tập đoàn, chuỗi kinh doanh tối ưu hóa ghi nhận, thuận lợi cho kiểm soát nội bộ và đánh giá hiệu quả bộ phận.

7. Tăng cường yêu cầu về quản trị và kiểm soát nội bộ

Lần đầu tiên, Bộ Tài chính yêu cầu doanh nghiệp phải xây dựng quy chế kiểm soát nội bộ và quy trình quản lý kế toán minh bạch. Điều này hạn chế gian lận, phân định rõ vai trò trách nhiệm giữa các cá nhân, và chuyển kế toán thành công cụ phục vụ quản trị, chứ không chỉ là nghiệp vụ ghi chép.

8. Bổ sung hướng dẫn kế toán cho sáp nhập, chia tách và chuyển đổi doanh nghiệp

Phần riêng trong Thông tư 99 hướng dẫn chi tiết hạch toán hợp nhất, chia tách, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp: đánh giá lại tài sản, xử lý chênh lệch hợp nhất… Đây là cơ sở pháp lý rõ ràng, giúp doanh nghiệp thuận lợi tái cấu trúc mà không cần viện dẫn IFRS hoặc tiêu chuẩn kiểm toán quốc tế.

9. Trình bày báo cáo tài chính linh hoạt, hướng đến người đọc

Doanh nghiệp có thể lược bỏ chỉ tiêu không phát sinh số liệu, đánh lại thứ tự các dòng báo cáo mà vẫn giữ nguyên mã số. Quy định này hướng đến sự tinh gọn, rõ ràng, dễ hiểu – tập trung vào các thông tin thiết yếu phục vụ quản trị và ra quyết định.

10. Thay thế toàn bộ các thông tư cũ, tạo hành lang pháp lý thống nhất

Thông tư 99/2025/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, thay thế hoàn toàn Thông tư 200/2014 và các văn bản liên quan. Từ đây doanh nghiệp áp dụng một khung pháp lý duy nhất, giảm thiểu chồng chéo, thuận tiện khi tra cứu và áp dụng thực tế.

Thông tư 99/2025/TT-BTC được đánh giá là bước ngoặt lớn, đánh dấu sự chuyển mình của kế toán doanh nghiệp từ hệ thống tuân thủ sang hệ thống quản trị thông tin. Việc tự thiết kế hệ thống, mở tài khoản chi tiết và trình bày báo cáo tài chính linh hoạt sẽ mở ra giai đoạn phát triển mới cho nghề kế toán – nghề của sự tự chủ, phân tích và kết nối giá trị cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, quyền chủ động này đòi hỏi người kế toán phải nâng cao trách nhiệm, tăng cường minh bạch và củng cố kiểm soát nội bộ. Thành công hay không sẽ phụ thuộc vào năng lực quản trị và sự sẵn sàng của đội ngũ kế toán mỗi doanh nghiệp. Facovietnam.com khuyến nghị bạn đọc nên cập nhật các quan điểm mới và thực tiễn KOL trong ngành để chủ động bắt kịp chuyển biến mạnh mẽ này.

CÔNG TY TNHH TƯ VẤN TÀI CHÍNH – KIỂM TOÁN FACO VIỆT NAM

Trụ sở chính: Trụ sở chính: Địa chỉ: Tầng 3, Tòa nhà đa năng Việt Thắng, Đường Hoàng Văn Thụ, Phường Bắc Giang, Tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam.

Công ty thành viên Bắc Ninh: Địa chỉ: Tầng 4, khu Trung tâm Thương mại Hoàng Gia, đường Lạc Long Quân, Phường Kinh Bắc, Tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam.

Website: https://facovietnam.com

Email: Contact.facovietnam@gmail.com

Facebook: https://www.facebook.com/Facovietnam

Khóa học kế toán thuế tại Bắc Giang

Dịch vụ kế toán thuế trọn gói cho Doanh nghiệp tại Bắc Giang

Dịch vụ kế toán thuế trọn gói cho Doanh nghiệp tại Bắc Ninh

Dịch vụ làm Báo cáo tài chính trọn gói

Dịch vụ kiểm toán cho Doanh nghiệp